اسم تجارتی در مورد تجار به فرانسه Raison Commerciale و در مورد شرکت ها Raison Sociale نامیده می شود.در واقع،اسم یا نام تجارتی یا عنوانی است که تاجر تحت آن تجارت می نماید.این اسم ممکن است نام خانوادگی تاجر باشد یا نام دیگری که تاجر برای نوع عملیات تجارتی خود انتخاب کرده است.
اسم تجارتی و ثبت آن نباید با ثبت تجارتی اشتباه شود.ثبت تجارتی مربوط است به شناسایی تاجر و وضع تجارتی او در صورتی که اسم تجارتی فقط مربوط به شهرت تاجر می باشد که تحت آن اسم خود را معرفی می کند.
قانون تجارت ایران چند ماده به اسم تجارتی اختصاص داده است(مواد 576 تا 582)به موجب ماده 576 قانون تجارت:"ثبت اسم تجارتی اختیاری است مگر در مواردی که وزارت عدلیه ثبت آن را اامی کند" و ماده 581 اضافه می کند:"در مواردی که ثبت اسم تجارتی اامی شده و در موعد مقرر ثبت به عمل نیاید اداره ثبت اقدام به ثبت کرده وسه برابر حق الثبت ماخوذ خواهد داشت."
و در ماده 578 آمده است:اسم تجارتی ثبت شده را هیچ شخص دیگری در همان محل نمی تواند نام تجارتی خود قرار دهد ولو اینکه با نام خانوادگی او یکی باشد اسم تجارتی دارای اهمیت بسیاری است زیرا تجارتخانه ای که مدتی تحت عنوان نام مخصوص فعالیت کرده و کسب شهرت و جلب اعتماد نموده اگر افراد دیگری بتوانند از نام ایشان استفاده کنند ممکن است موجب فریب اشخاص و مشتریان گردد و به ضرر تجارتخانه تمام شود.بر این اساس قانونگذار شرایط و موارد ذیل را جهت تعیین و ثبت اسم تجارتی ملحوظ و تجویز نموده است:
اسم تجارتی و ثبت آن نباید با ثبت تجارتی اشتباه شود.ثبت تجارتی مربوط است به شناسایی تاجر و وضع تجارتی او در صورتی که اسم تجارتی فقط مربوط به شهرت تاجر می باشد که تحت آن اسم خود را معرفی می کند.
قانون تجارت ایران چند ماده به اسم تجارتی اختصاص داده است(مواد 576 تا 582)به موجب ماده 576 قانون تجارت:"ثبت اسم تجارتی اختیاری است مگر در مواردی که وزارت عدلیه ثبت آن را اامی کند" و ماده 581 اضافه می کند:"در مواردی که ثبت اسم تجارتی اامی شده و در موعد مقرر ثبت به عمل نیاید اداره ثبت اقدام به ثبت کرده وسه برابر حق الثبت ماخوذ خواهد داشت."
و در ماده 578 آمده است:اسم تجارتی ثبت شده را هیچ شخص دیگری در همان محل نمی تواند نام تجارتی خود قرار دهد ولو اینکه با نام خانوادگی او یکی باشد اسم تجارتی دارای اهمیت بسیاری است زیرا تجارتخانه ای که مدتی تحت عنوان نام مخصوص فعالیت کرده و کسب شهرت و جلب اعتماد نموده اگر افراد دیگری بتوانند از نام ایشان استفاده کنند ممکن است موجب فریب اشخاص و مشتریان گردد و به ضرر تجارتخانه تمام شود.بر این اساس قانونگذار شرایط و موارد ذیل را جهت تعیین و ثبت اسم تجارتی ملحوظ و تجویز نموده است:
1-پرهیز از اسامی موهوم و غیر واقعی
ماده 577 اشعار می دارد"صاحب تجارتخانه که شریک در تجارتخانه ندارد نمی تواند اسمی برای تجارتخانه خود انتخاب کند که موهم وجود شریک باشد."لذا اسم تجارتی باید مشخص،واقعی و بدور از شبه و شائبه باشد تا افراد عادی و غیر کارشناس را دچار فریب و اشتباه نکند.بنابراین انتخاب اسامی مشابه یا جابجایی حرف یا حروف در یک کلمه مجاز نمی باشد.
ماده 577 اشعار می دارد"صاحب تجارتخانه که شریک در تجارتخانه ندارد نمی تواند اسمی برای تجارتخانه خود انتخاب کند که موهم وجود شریک باشد."لذا اسم تجارتی باید مشخص،واقعی و بدور از شبه و شائبه باشد تا افراد عادی و غیر کارشناس را دچار فریب و اشتباه نکند.بنابراین انتخاب اسامی مشابه یا جابجایی حرف یا حروف در یک کلمه مجاز نمی باشد.
2-عدم امکان ثبت مجدد یک اسم
بر اساس ماده 578 قانون تجارت"اسم تجارتی ثبت شده را هیچ شخص دیگری در همان محل نمی تواند اسم تجارتی خود قرار دهد ولو اینکه اسم تجارتی ثبت شده با اسم خانوادگی او یکی باشد".بعنوان مثال ثبت اسم تجارتی گلچین برای موسسه تولیدی زعفران مانع از ثبت مجدد چنین اسمی برای شرکت مشابه حتی برای کسی است که دارای نام خانوادگی گلچین باشد.
بر اساس ماده 578 قانون تجارت"اسم تجارتی ثبت شده را هیچ شخص دیگری در همان محل نمی تواند اسم تجارتی خود قرار دهد ولو اینکه اسم تجارتی ثبت شده با اسم خانوادگی او یکی باشد".بعنوان مثال ثبت اسم تجارتی گلچین برای موسسه تولیدی زعفران مانع از ثبت مجدد چنین اسمی برای شرکت مشابه حتی برای کسی است که دارای نام خانوادگی گلچین باشد.
3-قابلیت انتقال اسم تجارتی
بر اساس ماده 579 قانون تجارت،اسم تجارتی بصورت قهری و اختیاری قابل انتقال می باشد یعنی هم از طریق توارث و هم از طریق(قرارداد) می توان اسم تجارتی را به دیگری منتقل یا واگذار نمود.مخصوصاَ وقتی تاجری مایه تجارتی خود را به دیگری واگذار می کند.تاجری که نام تجارتی خود را به فروش می رساند دیگر حق استعمال آن را نداشته و نمی تواند تجارتخانه دیگری به همان نام در جای دیگر دایر کند.اگر اسم تجارتی با نام خانوادگی تاجر یکی باشد فروش اسم تجارتی تاجر را از استفاده از نام خانوادگی خود محروم نمی کند به شرط آنکه آن را برای تجارت استعمال نکند.در موقع واگذاری اسم تجارتی که نام خانوادگی باشد معمول بر اینست که انتقال گیرنده نام خود را نیز در ذیل آن به عنوان جانشین اضافه می کند یا اینکه در مقابل اسم تجارتی کلمه قدیم اضافه می شود تا هم اسم تجارتی سابق ذکر شده باشد هم توهمی برای مشتریان نسبت به شخص تاجر حاصل نشود.
بر اساس ماده 579 قانون تجارت،اسم تجارتی بصورت قهری و اختیاری قابل انتقال می باشد یعنی هم از طریق توارث و هم از طریق(قرارداد) می توان اسم تجارتی را به دیگری منتقل یا واگذار نمود.مخصوصاَ وقتی تاجری مایه تجارتی خود را به دیگری واگذار می کند.تاجری که نام تجارتی خود را به فروش می رساند دیگر حق استعمال آن را نداشته و نمی تواند تجارتخانه دیگری به همان نام در جای دیگر دایر کند.اگر اسم تجارتی با نام خانوادگی تاجر یکی باشد فروش اسم تجارتی تاجر را از استفاده از نام خانوادگی خود محروم نمی کند به شرط آنکه آن را برای تجارت استعمال نکند.در موقع واگذاری اسم تجارتی که نام خانوادگی باشد معمول بر اینست که انتقال گیرنده نام خود را نیز در ذیل آن به عنوان جانشین اضافه می کند یا اینکه در مقابل اسم تجارتی کلمه قدیم اضافه می شود تا هم اسم تجارتی سابق ذکر شده باشد هم توهمی برای مشتریان نسبت به شخص تاجر حاصل نشود.
4-مدت اعتبار اسم تجارتی
طبق ماده 580 قانون تجارت"مدت اعتبار ثبت اسم تجارتی پنج سال است"البته این مدت ضمن پرداخت حقوق ثبتی قابل تمدید است.بر این اساس چنانچه شخصی پس از انقضای مدت اعتبار،نسبت به تجدید و تمدید ثبت اسم تجارتی خود اقدام نکند اداره ثبت شرکت ها می تواند نسبت به ثبت همان اسم تجارتی بنام دیگری اقدام نماید.
طبق ماده 580 قانون تجارت"مدت اعتبار ثبت اسم تجارتی پنج سال است"البته این مدت ضمن پرداخت حقوق ثبتی قابل تمدید است.بر این اساس چنانچه شخصی پس از انقضای مدت اعتبار،نسبت به تجدید و تمدید ثبت اسم تجارتی خود اقدام نکند اداره ثبت شرکت ها می تواند نسبت به ثبت همان اسم تجارتی بنام دیگری اقدام نماید.
5-اام به ثبت اسم تجاری در خصوص موارد تکلیفی
بنا به تجویز ماده 581 قانون تجارت،" در مواردی که ثبت اسم تجاری اامی شده و در موعد مقرر،ثبت به عمل نیاید اداره ثبت اقدام به ثبت کرده و سه برابر حق الثبت ماخوذ خواهد شد."لازم به ذکر است مفاد این ماده ناظر به مواردی است که طبق ماده 576،وزارت دادگستری ثبت آن ها را اامی نموده باشد.وگرنه در خصوص تمامی محصولات،انتخاب و استعمال اسم تجارتی اامی نیست.
بنا به تجویز ماده 581 قانون تجارت،" در مواردی که ثبت اسم تجاری اامی شده و در موعد مقرر،ثبت به عمل نیاید اداره ثبت اقدام به ثبت کرده و سه برابر حق الثبت ماخوذ خواهد شد."لازم به ذکر است مفاد این ماده ناظر به مواردی است که طبق ماده 576،وزارت دادگستری ثبت آن ها را اامی نموده باشد.وگرنه در خصوص تمامی محصولات،انتخاب و استعمال اسم تجارتی اامی نیست.
6-وجود حمایت های قانونی از اسم تجاری
بنا به تجویز ماده 582 قانون تجارت،"وزارت عدلیه به موجب نظامنامه ترتیب ثبت اسم تجارتی و اعلان آن و اصول محاکمات در دعوی مربوط به اسم تجارتی را معین خواهد کرد".
از آنجا که وزارت مزبور تاکنون آیین نامه ثبت اسم تجارتی را تدوین و تصویب ننموده است لذا اسم تجارتی طبق قوانین فعلی قابل ثبت نیست و بر این اساس حمایت قانونی نیز بر آن مترتب نخواهد بود.لیکن علیرغم سکوت مقنن در این زمینه،حقوقدانان،وکلا و قضات دادگستری راه حل هایی برای حمایت های قانونی ارائه داده اند.
طبق قاعده "لاضرر و لاضرار" که بر اساس آن کسی حق ندارد موجب ضرر دیگری شود و نیز طبق قاعده "استفاده بدون دلیل" که کسی نمی تواند بدون دلیل از حقوق دیگران سوء استفاده کند و نیز از آنجا که هیچکس نمی تواند از نام فامیل دیگری بدون اجازه وی استفاده نماید و سایر موارد مشابه دیگر،اسم تجارتی را مورد حمایت قانونی قرار داده اند.
علاوه بر آن تجار و تجارتخانه ها بلحاظ صیانت از حقوق مترتب بر ثبت اسم تجارتی و کسب دستمایه تجاری،معمولاَ بهنگام ثبت علامت تجارتی(که بستر قانونی آن فراهم است) بصورت توامان نسبت به ثبت اسم تجارتی نیز اقدام می کنند تا از این رهگذر با ثبت همزمان اسم و علامت تجارتی،موجب صیانت و حمایت قانونی از حقوق هر دوی آن ها را فراهم نماید.
قابل ذکر است اعتبار اسم تجارتی ممکن است برای تمام نقاط ایران باشد یا برای بعضی از شهرها.زیرا شهرت تجارتخانه ها بسته به اهمیت آن ها فرق می کند.مثلاَ تجارتخانه کوچکی که در رشت تحت اسم تجارتی معینی کار می کند ممکن است متعارض تجارتخانه دیگری دارای همان اسم در کرمان نباشد ولی اگر اهمیت موسسه زیاد باشد و شعاع عملش شامل تمام نقاط ایران شود بدیهی است که اسم تجارتی آن نیز باید در تمام کشور حمایت شود و حتی به طوری که تذکر داده شد قانون الحاق به قرارداد اتحادیه پاریس برای مالکیت صنعتی حمایت اسم تجارتی را در سایر کشورها نیز پیش بینی نموده است.البته حمایت اسم تجارتی که متعلق به اتباع خارجی باشد در اغلب ممالک منوط به معامله متقابله است و بدیهی است کشورهایی که قراردادهای بین المللی را امضاء کرده اند اصل معامله متقابل را قبول نموده اند.
تجارتی ,اسم ,ثبت ,ماده ,کند ,تجارتخانه ,اسم تجارتی ,ثبت اسم ,نمی تواند ,می کند ,نام خانوادگی ,الثبت ماخوذ خواهد
بنا به تجویز ماده 582 قانون تجارت،"وزارت عدلیه به موجب نظامنامه ترتیب ثبت اسم تجارتی و اعلان آن و اصول محاکمات در دعوی مربوط به اسم تجارتی را معین خواهد کرد".
از آنجا که وزارت مزبور تاکنون آیین نامه ثبت اسم تجارتی را تدوین و تصویب ننموده است لذا اسم تجارتی طبق قوانین فعلی قابل ثبت نیست و بر این اساس حمایت قانونی نیز بر آن مترتب نخواهد بود.لیکن علیرغم سکوت مقنن در این زمینه،حقوقدانان،وکلا و قضات دادگستری راه حل هایی برای حمایت های قانونی ارائه داده اند.
طبق قاعده "لاضرر و لاضرار" که بر اساس آن کسی حق ندارد موجب ضرر دیگری شود و نیز طبق قاعده "استفاده بدون دلیل" که کسی نمی تواند بدون دلیل از حقوق دیگران سوء استفاده کند و نیز از آنجا که هیچکس نمی تواند از نام فامیل دیگری بدون اجازه وی استفاده نماید و سایر موارد مشابه دیگر،اسم تجارتی را مورد حمایت قانونی قرار داده اند.
علاوه بر آن تجار و تجارتخانه ها بلحاظ صیانت از حقوق مترتب بر ثبت اسم تجارتی و کسب دستمایه تجاری،معمولاَ بهنگام ثبت علامت تجارتی(که بستر قانونی آن فراهم است) بصورت توامان نسبت به ثبت اسم تجارتی نیز اقدام می کنند تا از این رهگذر با ثبت همزمان اسم و علامت تجارتی،موجب صیانت و حمایت قانونی از حقوق هر دوی آن ها را فراهم نماید.
قابل ذکر است اعتبار اسم تجارتی ممکن است برای تمام نقاط ایران باشد یا برای بعضی از شهرها.زیرا شهرت تجارتخانه ها بسته به اهمیت آن ها فرق می کند.مثلاَ تجارتخانه کوچکی که در رشت تحت اسم تجارتی معینی کار می کند ممکن است متعارض تجارتخانه دیگری دارای همان اسم در کرمان نباشد ولی اگر اهمیت موسسه زیاد باشد و شعاع عملش شامل تمام نقاط ایران شود بدیهی است که اسم تجارتی آن نیز باید در تمام کشور حمایت شود و حتی به طوری که تذکر داده شد قانون الحاق به قرارداد اتحادیه پاریس برای مالکیت صنعتی حمایت اسم تجارتی را در سایر کشورها نیز پیش بینی نموده است.البته حمایت اسم تجارتی که متعلق به اتباع خارجی باشد در اغلب ممالک منوط به معامله متقابله است و بدیهی است کشورهایی که قراردادهای بین المللی را امضاء کرده اند اصل معامله متقابل را قبول نموده اند.
درباره این سایت